ŚWIĘTY KRZYŻ

Syn króla Węgier- Emeryk przebywał właśnie w Polsce z wizytą u swojego wuja Bolesława Chrobrego. Udając się w daleką podróż otrzymał dar niezwykły, by chronił go w niebezpiecznej podróży- Krzyż z Drzewa Świętego. Na dworze polskim czekały na niego rozmaite zabawy, ucztom i polowaniom nie było końca. Podczas jednych łowów zapędził się w gęste knieje za dorodnym jeleniem. gdy spostrzegł że sam jeden błądzi po puszczy, przeraził się niezmiernie, lecz na jego drodze ukazał się anioł. Niebańska istota wskazała mu drogę do drużyny i rozkazała, żeby w tym miejscu postawiono klasztor. W podzięce za ocalone życie Emeryk przekazał relikwie Drzewa Krzyża Świętego.

W miejscu, gdzie było objawienie, Bolesław Chrobry kazał wykarczować drzewa i pobudował zakon Benedyktynów, a symbolem tego miejsca został złoty krzyż w drzewem w środku. Wzgórze gdzie wznosiły się zabudowania klasztoru nazwano Świętym Krzyżem, a góry wokoło Świętokrzyskimi.

Podwójny złoty krzyż, którego wyższe ramię jest krótsze od dolnego nosi nazwę krzyża jerozolimskiego.

W krypcie łysogórskiego klasztoru znajduje się też mumia (chociaż archeolodzy tego nie potwierdzili Jeremiego Wiśniowieckiego.

Książę po zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem uległ zarazie, w wyniku której zmarł. W 1653 roku jego zwłoki przewieziono na Święty Krzyż i pochowano w grobowcu swych krewnych- Oleśnickich.